واژه هیسترکتومی مشتق از دو واژه یونانی Hystera و Ektomia است و به معنای بریدن و بیرون آوردن رحم است. با عمل برداشتن رحم، فرد توانایی باردار شدن را از دست می‌دهد و دیگر پریود نمی‌شود. از دلایل هیسترکتومی می‌توان به خونریزی غیرطبیعی رحم، افتادگی رحم، فیبروم و سرطان اشاره کرد. همچنین پزشک ممکن است همراه با رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان فرد را هم بردارد. باتوجه به اینکه هیسترکتومی به روش‌های مختلف قابل انجام است، دوران نقاهت 4 تا 6 هفته طول می‌کشد.
علت انجام هیسترکتومی
در صورت داشتن یکی از موارد زیر، ممکن است نیاز به عمل برداشتن رحم داشته باشید. بخاطر داشته باشید که ممکن است راه‌های جایگزینی برای درمان مشکلات سلامتی شما به جز برداشتن رحم وجود داشته باشد.
- فیبروئید رحم: فیبروم‌های رحمی، توده‌های غیرسرطانی در دیواره رحم هستند که در بعضی از زنان باعث درد و خونریزی می‌شود.
- خونریزی شدید یا غیرمعمول واژینال : تغییر در سطح هورمون‌ها، عفونت‌ها، سرطان یا فیبروم می‌تواند باعث خونریزی طولانی مدت شود.
- افتادگی یا پرولاپس رحم : این زمانی است که رحم از محل معمول خود به داخل واژن می‌لغزد. در زنانی که چندین بار زایمان طبیعی داشته‌اند، شایع‌تر است. اما ممکن است پس از یائسگی یا بدلیل چاقی هم اتفاق بیفتد. افتادگی رحم می‌تواند منجر به مشکلات ادرار، روده و فشار لگن شود.
- آندومتریوز : بافت آندومتریال به طور طبیعی داخل رحم قرار دارد زمانی که این بافت به بیرون از رحم مثلا روی تخمدان‌ها رشد کند، آندومتریوز اتفاق می‌افتد. که باعث درد شدید و خونریزی بین قاعدگی می‌شود.
- آدنومیوز : در این شرایط بافتی که رحم را می‌پوشاند، در داخل دیواره‌های رحم، جایی که به آن تعلق ندارد، رشد می‌کند. در این حالت دیواره‌های رحم ضخیم شده و باعث درد و خونریزی شدید می‌شود.
- سرطان: در صورت ابتلا به سرطان در یکی از مناطق رحم، تخمدان، دهانه رحم یا آندومتر، بهترین گزینه هیسترکتومی است. شیمی درمانی و پرتو درمانی هم سایر گزینه‌ها می‌باشد.
انواع هیسترکتومی
بسته به دلیل عمل، جراح ممکن است تمام یا تنها بخشی از رحم را خارج کند.
هیسترکتومی جزئی
در این عمل فقط قسمت بالایی رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم در جای خود باقی می‌ماند. نام دیگر آن هیسترکتومی سوپراسرویکال (Supracervical) است. تخمدان‌ها ممکن است برداشته شوند یا دست نخورده بمانند. این می‌تواند برای درمان بیماری‌هایی مانند آندومتریوز یا برای برخی از روش‌های اوروژنیکولوژیک استفاده شود.
هیسترکتومی کامل
شایع‌ترین نوع هیسترکتومی است که تمام رحم از جمله دهان آن هم برداشته می‌شود. اغلب برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند خونریزی شدید قاعدگی یا فیبروم‌های رحمی استفاده می‌شود. در این روش هم باتوجه به شرایط، جراح ممکن است تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ را خارج کند.
هیسترکتومی رادیکال رحم
برای درمان انواع سرطان‌های زنان از جمله سرطان دهانه رحم و سرطان تخمدان استفاده می‌شود. درواقع یک روش جراحی است که طی آن جراح مجرب، رحم، دهانه رحم و بخشی از واژن را به همراه پارامتریوم (بافت همبندی که دهانه رحم را احاطه کرده است) برمی‌دارد. در صورت لزوم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و غدد لنفاوی مجاور را نیز می‌توان برداشت.
روش‌های انجام هیسترکتومی
هیسترکتومی واژینال
در این روش، رحم از طریق برشی در بالای واژن برداشته می‌شود، برش شکمی وجود ندارد و دوره ریکاوری کمتری هم دارد. پزشک، ابزارهای جراحی مخصوصی به واژن وارد می‌کند تا رحم را از رباط‌هایی که آن را در جای خود نگه می‌دارند، جدا کند. این روش بصورت بی‌حسی موضعی، بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی قابل انجام است. همه زنان نمی‌توانند آن را انجام دهند. به عنوان مثال زنانی که چسبندگی ناشی از جراحی قبلی دارند یا دارای رحم بسیار بزرگی هستند.
هیسترکتومی شکمی
رحم از طریق بریدگی در زیر شکم خارج می‌شود. این برش یا بصورت افقی در امتداد خط بیکینی است یا بصورت عمودی از ناف تا خط بیکینی می‌باشد. برای فیبروم‌های بزرگ و بعضی از سرطان‌ها از برش عمودی استفاده می‌شود. بعد از برداشتن رحم، برش را بخیه می‌زنند. انجام آن یک ساعت طول می‌کشد و معمولا با بیهوشی کامل انجام می‌شود.
هیسترکتومی لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یا جراحی سوراخ کلید روش ترجیحی برای برداشتن اندام‌ها و بافت‌های اطراف اندام تناسلی است. در طول این عمل یک لوله کوچک حاوی یک تلسکوپ (لاپاراسکوپ) و یک دوربین فیلمبرداری کوچک از طریق یک برش بسیار ریز در شکم وارد بدن می‌شود. این به جراح اجازه می‌دهد اندام‌های داخلی شما را ببیند. سپس ابزارها از طریق برش‌های کوچک دیگر در شکم یا واژن وارد می‌شوند تا رحم، دهانه آن و سایر قسمت‌های تناسلی را خارج کنند. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
عوارض عمل برداشتن رحم
اکثر افرادی که رحم خود را با این عمل از دست می‌دهند، هیچ مشکل یا عارضه جدی ناشی از جراحی ندارند. با این حال، هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است و بدون خطر نیست. این عوارض عبارتند از :
- بی‌اختیاری ادرار
- افتادگی واژن
- تشکیل فیستول واژن (ارتباط غیرطبیعی که بین واژن، مثانه یا راست روده برقرار می‌شود)
- درد مزمن
سایر خطرات ناشی از هیسترکتومی شامل عفونت زخم، لخته شدن خون، خونریزی و آسیب به اندام‌های اطراف است. اگرچه این عوارض غیرمعمول هستند.
علت بزرگ‌شدن شکم بعد از عمل هیسترکتومی
تورم داخلی شکم و لگن ممکن است چند ماه طول بکشد تا پس از عمل کاهش یابد. از طرفی هیسترکتومی شکمی و برش‌های آن باعث از کار افتادن عضلات عمقی شکم می‌شود. وقتی این ماهیچه‌ها از کار می‌افتند، شکم شما را بزرگ و شل‌تر نشان می‌دهد.
تغییرات پس از هیسترکتومی
تغییراتی که ممکن است بعد از برداشتن رحم تجربه کنید عبارتند از:
- یائسگی
دیگر پریود نخواهید شد. اگر تخمدان‌های شما در طول عمل برداشته شوند، ممکن است سایر علائم یائسگی را داشته باشید.
- تغییر در احساسات جنسی
برخی از زنان پس از عمل، خشکی واژن را تجربه می‌کنند یا علاقه کمتری به برقراری رابطه جنسی دارند (بخصوص اگر دو تخمدان برداشته شود).
- افزایش خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامتی
اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، ممکن است شما را در معرض خطر بیشتریقرار دهد. مانند: پوکی استخوان، بیماری قلبی، بی‌اختیاری ادرار.
- افسردگی
برخی از زنان ممکن است به علت از دست دادن باروری یا تغییر در بدن خود احساس اندوه یا افسردگی کنند. اگر علائم افسردگی دارید حتما به پزشک مراجعه کنید.
کلام آخر
جراحی هیسترکتومی، بیشتر از جنبه درمانی برای وضعیت‌های تهدیدکننده حیات و همچنین جهت بهبود در کیفیت زندگی بیماران صورت می‌گیرد. بیشتر شکایت در رشته زنان و زایمان، شامل خونریزی، درد لگن و احساس فشار در لگن می‌باشد که این مشکلات می‌تواند در اثر لیومیوم (فیبروم رحمی) و آدنومیوزیس (رشد سلول‌های بافت داخلی رحم) یا افتادگی رحم باشد، به هیمن دلیل باید به یک متخصص زنان خوب و با تجربه جهت انجام این جراحی مراجعه نمود.