اندومتر یوز (علل بروز + پیشگیری و درمان)

اندومتریوز یک بیماری مزمن و دردناک است که در آن بافتی شبیه به بافت پوششی داخل رحم (آندومتر)، در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت ممکن است در نواحی مختلفی از جمله تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، سطح خارجی رحم و دیگر اندام‌های لگن گسترش یابد. بافت آندومتریال در پاسخ به هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون تغییر می‌کند ولی چون نمی‌تواند از بدن خارج شود، باعث التهاب، درد، و گاهی نازایی می‌شود.

علت بروز اندومتر یوز

علت دقیق بروز آندومتریوز هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما چندین نظریه و فرضیه در این زمینه مطرح شده‌اند. یکی از نظریه‌های رایج، نظریهٔ “پس روی قاعدگی” است که بر اساس این نظریه، در دوران قاعدگی، به جای اینکه تمام خون و بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) از طریق واژن از بدن خارج شود، بخشی از این بافت به عقب و از طریق لوله‌های فالوپ به داخل حفره لگن برمی‌گردد. این سلول‌های اندومتر که به مکان‌های غیر معمولی در حفره لگن منتقل شده‌اند، می‌توانند به دیواره‌های لگن، تخمدان‌ها و دیگر اندام‌های موجود در ناحیه لگن بچسبند و شروع به رشد و تکثیر کنند.

سلول‌های آندومتری که به این روش به خارج از رحم منتقل شده‌اند، همچنان به چرخه‌های هورمونی ماهانه پاسخ می‌دهند و می‌توانند منجر به التهاب، درد، و تشکیل بافت اسکار شوند.

نظریه‌های دیگری نیز وجود دارند که به عوامل ژنتیکی، مشکلات سیستم ایمنی و عدم تعادل هورمونی اشاره دارند. به عنوان مثال، نقص در عملکرد سیستم ایمنی می‌تواند موجب شود که بدن نتواند سلول‌های اندومتری را که در مکان‌های غیرمعمول رشد کرده‌اند شناسایی و نابود کند. همچنین، برخی محققان معتقدند که اندومتریال ممکن است به دلیل تغییرات ژنتیکی به بافت‌های دیگر بدن منتقل شده و در آنجا تکثیر شوند. به هر حال، احتمالاً بروز اندومتریوز ناشی از ترکیبی از این عوامل و شاید دیگر عواملی است که هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند.

بیشتر بخوانید: سیستکتومی

علائم اندومتریوز

شایع‌ترین علامت اندومتریوز درد لگنی است که اغلب با دوره‌های قاعدگی مرتبط است. این درد ممکن است قبل از قاعدگی شروع شود و چند روز ادامه یابد. درد در طول تخمک‌گذاری، درد در حین یا پس از رابطه جنسی، و درد در ناحیه تحتانی کمر و شکم نیز از دیگر علائم رایج این بیماری هستند. علائم دیگری مانند خونریزی شدید در دوران قاعدگی، ناباروری، و مشکلات گوارشی نیز ممکن است در برخی افراد دیده شود.

تاثیر بیماریهای زمینه ای در بروز آندومتریوز

یکی از بیماری‌های زمینه‌ای که می‌تواند با اندومتریوز مرتبط باشد یا تأثیر آن را تشدید کند اختلالات خودایمنی است، به طوری که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند و می‌تواند تشدید التهاب و درد ناشی از آندومتریوز را به دنبال داشته باشد.

آندومتریوز، زمینه ساز بیماری های دیگر

اختلالات هورمونی، مانند سطوح بالای استروژن می‌تواند رشد بافت‌های اندومتریال را در مکان‌های غیر معمول تحریک کنند. به علاوه، بیماری‌های التهابی مزمن مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری‌های التهابی لگن نیز می‌توانند علائم مشابهی با اندومتریوز داشته باشند و تشخیص و مدیریت این بیماری را پیچیده‌تر کنند. دیابت و چاقی نیز ممکن است به دلیل تاثیر بر سیستم هورمونی و التهابی بدن، با آندومتریوز مرتبط باشند. همچنین، مشکلات باروری و نازایی می‌توانند نه تنها به عنوان عارضه‌ای از اندومتریوز بلکه به عنوان عامل زمینه‌ای مورد توجه قرار گیرند.

اندومتریوز می‌تواند به مشکلات و بیماری‌های دیگری از جمله (ناباروری) با تحت تاثیر قرار دادن بافت تخمدان و لوله های فالوپ)، (کیست های تخمدانی)، (مشکلات گوارشی)، (درد مزمن)، (خستگی و افسردگی) ، (مشکلات ادراری) که در موارد نادر، اندومتریوز ممکن است به مثانه یا حالب گسترش یابد و علائمی مانند درد هنگام ادرار، خون در ادرار و تکرر ادرار داشته باشد، حرکات روده غیرقابل توضیح ، استفراغ یا نفخ در طول قاعدگی منجر شود.
مجموعه‌ای از این بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند تشخیص، درمان و مدیریت ا ندومتریوز را به چالشی بزرگ تبدیل کنند

بهترین رژیم غذایی اندومتریوز

مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین که حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند، مغزها و دانه‌ها مانند گردو، تخم کتان و دانه چیا، غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای و جو دوسر، حبوبات مانند لوبیا، عدس و نخود، سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم بروکلی، مصرف سویا و محصولات آن مانند توفو، حبوبات و مغزها، مصرف مکمل‌های حاوی اسیدهای چرب امگا-۳، ویتامین D و E و مکمل‌های آهن.

پرهیز از مصرف غذاهای فرآوری شده و فست‌فود، قندها و شیرینی‌های مصنوعی، چربی‌های ترانس و اشباع شده، گوشت قرمز و فرآوری شده، محدود کردن مصرف قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار و کاهش یا پرهیز از مصرف الکل می تواند به کاهش علائم اندومتریوز و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. اما نکته ای که وجود دارد این است که هر فرد ممکن است به رژیم غذایی متفاوتی نیاز داشته باشد و بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا بهترین برنامه غذایی برای شما تعیین شود.

پیشگیری از آندومتریوز

پیشگیری از بروز اندومتریوز به طور کامل ممکن نیست، زیرا عوامل دقیق بروز این بیماری هنوز به طور کامل مشخص نیستند. با این حال، برخی از اقدامات و توصیه‌ها مثل استفاده از داروهای ضد بارداری، حلقه های واژینال و آیودی های حامل هورمون که منجر به کاهش رشد بافت اندومتریوز می شوند، رژیم غدایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس می‌توانند به کاهش خطر بروز اندومتریوز کمک کنند.

ورزش و آندومتریوز

ورزش نقش مهمی در کنترل آندومتریوز دارد و می‌تواند از چندین جهت به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌توانند سطح استروژن را در بدن کاهش دهند، که این امر باعث کاهش رشد بافت‌های آندومتریوز می‌شود. همچنین ورزش باعث افزایش جریان خون و اکسیژن به بافت‌ها می‌شود که می تواند به کاهش التهاب و درد منجر شود.

فعالیت های ورزشی به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند و می‌تواند اثر مثبتی بر کنترل علائم آندومتریوز داشته باشد. یوگا و پیلاتس به ویژه در کاهش استرس و افزایش انعطاف‌پذیری بدن موثر هستند. مدیریت وزن نیز یکی از مزایای دیگر ورزش است که از طریق کاهش چربی بدن، تولید استروژن اضافی را کاهش می‌دهد.

تاثیر آندومتریوز بر سلامت پوست و مو

اندومتریوز با تغییرات هورمونی به ویژه افزایش سطح استروژن همراه است که این تغییرات هورمونی می‌توانند منجر به مشکلات پوستی مانند آکنه، خشکی پوست، و تغییرات رنگ پوست شوند. همچنین مصرف برخی داروها ممکن است عوارض جانبی پوستی و مویی داشته باشند.

ارتباط بین یائسگی و اندومتریوز

با ورود به یائسگی، سطح هورمون استروژن در بدن کاهش می‌یابد و از آنجا که اندومتریوز به شدت به استروژن وابسته است، کاهش سطح این هورمون در دوران یائسگی می‌تواند منجر به کاهش علائم اندومتریوز شود اما افرادی که برای مدیریت علائم یائسگی از درمان‌های جایگزین هورمونی (HRT) استفاده می‌کنند سطح استروژن را در بدن خود افزایش می دهند که ممکن است باعث بروز یا تشدید علائم اندومتریوز شود.
در مواردی هم که اندومتریوز شدید است و نیاز به جراحی برای برداشتن رحم و تخمدان‌ها (هیسترکتومی و اوفورکتومی) داشته باشد این جراحی‌ها می‌توانند منجر به یائسگی زودرس شوند که خود می‌تواند تأثیرات متعددی بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد.

آندومتریوز و سابقه بارداری

تحقیقات نشان داده‌اند که بروز اندومتریوز در زنانی که سابقه بارداری ندارند (یعنی زنانی که تاکنون باردار نشده‌اند) بیشتر است زیرا بارداری تغییرات هورمونی بزرگی در بدن ایجاد می‌کند که می‌تواند بر رشد و فعالیت بافت‌های اندومتری تأثیر بگذارد. در دوران بارداری، سطح پروژسترون افزایش می‌یابد که ممکن است رشد بافت‌های اندومتری را کاهش دهد. دلیل دوم، توقف قاعدگی در دوران بارداری و شیردهی است که به کاهش تحریک بافت‌های اندومتری و کاهش علائم اندومتریوز کمک کند.

همچنین برخی از محققان بر این باورند که بارداری ممکن است باعث تغییراتی در سیستم ایمنی و کاهش التهابات مرتبط با اندومتریوز شود. به دلیل همین فرضیه های احتمالی، افزایش بروز اندومتریوز در زنانی که سابقه بارداری ندارند بیشتر از زنانی است که سابقه بارداری دارند. از سویی دیگر چون اندومتریوز می‌تواند باعث مشکلات باروری شود، زنانی که با این بیماری مواجه هستند ممکن است به طور طبیعی کمتر باردار شوند، که این خود می‌تواند به افزایش نسبت زنان بدون سابقه بارداری در میان مبتلایان به اندومتریوز منجر شود.